We kennen allemaal de onmiskenbare chloorlucht die je neusgaten binnendringt tijdens een bezoek aan een openbaar zwembad. Deze geur, hoewel lichtjes onaangenaam, nemen we er graag bij in ruil voor wat waterpret. Wanneer er echter een hoge concentratie aan chloordampen in de lucht aanwezig zijn, kan je bedwelmd worden en zelfs schade aan de longen oplopen.

Met de chemicaliën die deze geur veroorzaken, voornamelijk natriumhypochloriet, moet je dus altijd goed opletten. Het gevaar van een chloorgasincident schuilt bovendien niet alleen bij openbare zwembaden. Ook bij privézwembaden die gebruikmaken van een automatische zuivering met de stof natriumhypochloriet, hou je best een oogje in het zeil.

Natriumhypochloriet wordt gebruikt om de algengroei af te remmen en het water te vrijwaren van pathogene bacteriën. Deze stof desinfecteert het water maar zorgt ook voor de specifieke chloorgeur wanneer het in contact komt met de stikstofverbindingen die zwemmers met zich meedragen. Natriumhypochloriet laat de pH-waarde van het water stijgen, daarom wordt er vaak een zuur zoals zwavelzuur (H₂SO₄) gebruikt om de pH-waarde weer te verlagen. Een te hoge concentratie chloorgas kan echter ontstaan doordat er te veel natriumhypochloriet in het water zit, of omdat deze stof niet snel genoeg met het water wordt vermengd. Om dit te voorkomen zijn er natuurlijk wettelijke richtlijnen opgesteld voor openbare zwembaden. Maar een defect of een menselijke fout kan altijd leiden tot het vrijkomen van chloorgas. Zelfs wanneer de ontsmetting van het zwembad volledig automatisch verloopt, is voorzichtigheid geboden

HET ONTSTAAN VAN CHLOORGAS BIJ EEN AUTOMATISCHE WATERZUIVERING
Je gaat er misschien vanuit dat het ontstaan van chloorgas weinig te maken heeft met de privézwembaden die je ontwerpt, bouwt en onderhoudt. Maar in theorie zijn deze incidenten overal mogelijk. Bij zwembaden met een automatische waterzuivering kan een chloorgaswolk redelijk gemakkelijk ontstaan wanneer het circulatiesysteem defect raakt. Chloor en zoutzuur worden op verschillende punten in de leidingen geïnjecteerd door een doseerpompje. In een normale situatie loopt het water door de leidingen en neemt het deze chemicaliën met zich mee. Hierdoor krijgen de chemicaliën de kans om zich goed met het water te vermengen. Wanneer het circulatiesysteem echter defect is en er geen water door de leidingen stroomt, krijgen de chemicaliën vrijspel. De toevoer van chloor en zoutzuur blijft actief zonder de vermenging van water. Deze chemicaliën reageren op elkaar waardoor er een giftig, chemisch gas ontstaat dat zich ophoopt in de leidingen: chloorgas. Wanneer het circulatiesysteem weer wordt ingeschakeld, en het water weer begint te stromen, komt het gas via de inspuiters in het zwembad terecht. Het gas kan zich dan over het wateroppervlak verspreiden in de vorm van een wolk. Bovendien is dit chloorgas zwaarder dan lucht, waardoor het ook bij een buitenbad niet meteen verdwijnt.

Er zijn maar weinig statistieken beschikbaar over het aantal ongevallen met chloorgas bij privézwembaden. Dit komt mede omdat er bij zulke incidenten vaak onduidelijkheid heerst omtrent de oorzaak van het ontstaan van het gas. Maar ook weten de hulpdiensten soms niet hoe ze zulke incidenten moeten classificeren.

EEN INTERLOCKOPLOSSING
De oplossing om incidenten met chloorgas te voorkomen is relatief eenvoudig. In principe hoef je er alleen voor te zorgen dat de chemicaliën niet worden toegevoerd naar de leidingen wanneer het circulatiesysteem defect of uitgeschakeld is. Dit kan je door de circulatiepomp en het toevoersysteem met elkaar te verbinden. Je wil bekomen dat wanneer het water stopt met circuleren, de chemicaliëntoevoer op dezelfde manier stopt. Dit soort interlocksysteem kan je toepassen op elk type zwembad. Of het nu gaat over een binnenbad, buitenbad of spa, vanaf het moment waarop chloor en zuren samen in een leiding van een zwembad worden geïnjecteerd, moet er een vergrendeling worden geïnstalleerd. De meest gemakkelijke manier om dit te doen, is om de watertoevoer en de toevoer van de chemicaliën op hetzelfde stroomcircuit te installeren. Wanneer de pomp uitvalt, zal de chemicaliëntoevoer ook worden uitgeschakeld.

Dit type vergrendeling moet je wel al voorzien tijdens het ontwerp en de installatie van het zwembad. Wanneer het om een bestaand zwembad gaat, is deze methode iets ingewikkelder om te implementeren. Een ander nadeel van deze methode is dat hij alleen bescherming biedt in het geval dat de stroom uitvalt. Wanneer het water stopt met stromen door een andere reden zoals het verlies aan aanzuigkracht of een motorstoring van de pomp, zal de chemicaliëntoevoer wel blijven werken.

WANNEER IS CHLOOR GEVAARLIJK?
Chloorgas is een zeer zwaar gas met geelgroene kleur en een verstikkende geur. Dit gas staat in de top vijf van chemicaliën die jaarlijks ongelukken, verwondingen en evacuaties veroorzaken (net onder koolstofmonoxide). Chloorgas is 2,5 zwaarder dan de lucht, waardoor een wolk zich boven het wateroppervlak ophoopt. Het gas is giftig vanaf een concentratie van 0,5 ppm en een langdurige blootstelling aan een concentratie van 50 ppm heeft zelfs de dood tot gevolg.

De gevolgen per concentratie:

• 0,02 – 1 ppm: Irritatie van de keel, neus en luchtwegen met een hoest tot gevolg.
• 1 tot 2 ppm: Aanzienlijke irritatie van de keel, neus en luchtwegen met lichte ademhalingsproblemen en hoofdpijn tot gevolg.
• 2 – 4 ppm: Een ondraaglijke geur bedwelmt je en brengt schade toe aan je luchtwegen. Je verliest het bewustzijn, krijgt last van ademhalingsproblemen en hoofdpijn.
• 15 – 60 ppm: Er treedt ernstige schade op aan de luchtwegen zoals longoedeem en bronchitis. Deze aandoeningen treden reeds op bij een relatief korte blootstelling aan het gas. De ontwikkeling van longoedeem, een ophoping van vocht in de longen, kan fataal zijn en optreden tot 48 uur na de blootstelling aan het gas.

Andere symptomen waargenomen bij niet-fatale gevallen zijn ademhalingsmoeilijkheden, het ophoesten van bloed, een blauwe huidverkleuring, misselijkheid, braken en bewustzijnsverlies.