Het is een vaststaand feit dat zwemvijvers tegenwoordig steeds dichter bij zwembaden aanleunen. Dat niet alleen op het vlak van uitzicht en vorm, maar ook op het gebied van waterkwaliteit. Vooral de laatste jaren maakt de trend naar helder, zuiver water een flinke opmars mee. Er zijn talrijke methoden om het water van een zwemvijver te filteren. Uiteraard is er de moeraszone met zijn natuurlijke filterfunctie, maar ook dan is voorfiltering geen overbodige luxe. Want dankzij mechanische filtering wordt het vijverwater niet alleen helderder, maar worden ook zweefstoffen eruit verwijderd.

Voorfiltratie kan met behulp van drukfilters, filtermatten, trommelfilters, kamerfilters enzovoort. Elk van deze oplossingen haalt het grootste deel vuil uit het water. Het is wel een aandachtspunt om ervoor te zorgen dat de voorfilter gemakkelijk en handig bereikbaar is. Kiezen voor een correcte voorfiltering vereist de nodige vakkennis, waarbij een afweging gemaakt dient te worden tussen de noden van de consument enerzijds en het onderzoek naar de exacte specificaties van de zwemvijver anderzijds. Dat niet alleen met betrekking tot de oppervlakte en de diepte van de waterpartij, maar bijvoorbeeld ook of er al dan niet vissen in leven. En zo ja, om welke vissoorten gaat het dan precies?

SUBSTRATEN
Bovengenoemde en aanvullende gegevens zijn vereist om de moeraszone correct uit te bouwen. Die moeraszone wordt gevormd door diverse substraten. Maar welke zijn de beste? Daar is zowat elke professional in de zwemvijversector naar op zoek. Zo was vulkanische lava decennialang dé topfavoriet bij uitstek. Maar sinds de Europese lavagroeves stilaan uitgeput raken, wordt er steeds meer minderwaardige lava op de markt gebracht. Zoals lava die een overvloed aan nitraten en/of fosfaten bevat, wat problemen kan veroorzaken op het vlak van de helderheid en de kwaliteit van het zwemwater. Bovendien is lava een primair gesteente, bestaande uit gestold magma met een open structuur, wat na verloop van tijd steeds zijn oorspronkelijke vorm weer zal aannemen: zand of gruis. Net daarom is het ook redelijk voordelig en populair.

STEENPUIN? NEE DANK U!
Ook keien werden vroeger regelmatig in zwemvijvers gelegd, maar een filtrerende werking hebben ze niet. Steenpuin wordt ook soms gebruikt, maar dat is totaal nutteloos. Misschien zelfs eerder wel het tegendeel, vermits men nooit precies de specifieke samenstelling kan achterhalen. Datzelfde geldt ook voor Argex-korrels, ontwikkeld voor de bouwindustrie en niet voor de zwemvijver. Vanzelfsprekend zijn metaalslakken als substraat uitgesloten vermits dit industrieel afval is. Eventueel zou geëxpandeerde klei als substraat in aanmerking kunnen komen. Sowieso wordt in alle gevallen geadviseerd om als filtersubstraten voor zeer poreuze gesteentes te opteren die onveranderlijk van vorm blijven.

CLINOPTI PLUS
Een wel doeltreffend substraat is Clinopti Plus, een van oorsprong poreus gesteente dat fosfaten, stikstof en ammonia uit de zwemvijver adsorbeert. Het bijzondere is dat dit gesteente de bovenvermelde stoffen ook weer afgeeft indien zulks nodig blijkt. Clinopti Plus functioneert dus als een natuurlijke buffer, wat zorgt voor een stabiel vijvermilieu met beduidend minder algengroei. Ook zware metalen worden door dit mineraal uit het water opgenomen.Clinopti Plus heeft een superieure werking ten opzicht van welke andere filtervulling ook. Een relatief kleine hoeveelheid van om en bij de 20 kg per 1.000 liter water volstaat reeds. Een groeve in Irak delft Clinopti van uitzonderlijk zuivere kwaliteit op. Europees Clinopti, bijvoorbeeld opgedolven in Roemenië, bevat onveranderd steeds enkele procenten mica en dat zorgt ervoor dat de kanaaltjes in het Clinopti dichtslibben en een vlotte waterdoorstroming verhinderd wordt. En net die paar procentjes onzuiverheden zorgen voor een verminderde efficiëntie ten opzichte van Clinopti Plus. Men opteert dus bij voorkeur voor de Iraakse variant, met als klein minpuntje dat de groeve niet naast de deur ligt.

Adsorberende werking
Zwemvijverwater komt in de open structuur van het Clinopti Plus-mineraal terecht en de zware metalen, het ammonium, de stikstof en de fosfaten worden geadsorbeerd. Adsorberen is een proces waarbij een stof zich op moleculair niveau aan een andere stof hecht, onzichtbaar voor het menselijk oog. Dankzij deze adsorptie door Clinopti Plus verhoogt de waterkwaliteit aanzienlijk. In de meeste gevallen zal ook de algenvorming in de zwemvijver significant afnemen. Naar verluidt werd al meermaals vastgesteld dat vissen, zoals Koi karpers bijvoorbeeld, heel wat rustiger worden in zwemvijvers waar dit mineraal werd aangewend. Het spreekt voor zich dat de volledige moeraszone met dit materiaal opvullen uit den boze is; het dient enkel als voldoende dikke toplaag, met daaronder bijvoorbeeld lava, toegepast te worden. Niet alleen oogt het esthetisch; maar ook planten groeien graag in deze bodembedekking.

PLANTKEUZE
Zonder aangepaste planten is het nagenoeg onmogelijk om een gezonde zwemvijver te handhaven. Daarom verdient het aanbeveling om bij de aanleg van een zwemvijver steeds een moeraszone met waterplanten te voorzien, waarbij vooral op de efficiëntie gelet dient te worden. Want al te vaak heeft men enkel oog voor de esthetiek van de planten, terwijl zij net een heel belangrijke taak te vervullen hebben:  de werking van planten om mooi helder zwemvijverwater te verkrijgen is niet te onderschatten. Snelgroeiende, grasachtige waterplanten vormen hierbij een uitmuntende keuze: iris, kalmoes, dwerglisdodde, egelskop, waterkers, beekpunge en liesgras. Snelle groeiers halen in een mum van tijd heel wat voedingsstoffen uit het vijverwater. Variatie in deze plantensoorten is daarbij aangewezen, want wanneer plantentypes elkaar keurig aanvullen, kunnen seizoenen overbrugd worden. Helaas maken velen de fout om voor slechts één plantensoort in de moeraszone te opteren omdat dit esthetisch zou zijn en mooi zou aansluiten op een strakke tuin. Maar wanneer die bepaalde plantensoort niet aanslaat, is er geen alternatief. De juiste plantenvariatie kiezen, vergt de nodige expertise. Uiteindelijk zullen planten de resterende afbraakstoffen van de overige filtering als nieuwe grondstoffen gebruiken. De belangrijkste uitdaging bij de aanleg van een plantenfilter die al dan niet opgevuld is met een poreus en/of filtrerend gesteente, is dat die na verloop van tijd door zijn zuiver biologische karakter kan dichtslibben wanneer het gesteente en de planten samen een haast ondoordringbare massa gevormd hebben.

MECHANISCHE FILTRATIE
Talrijke eigenaars van een zwemvijver wensen dat het water zo helder mogelijk is en een absoluut minimum aan zweefstoffen bevat. Om ook de kleinste deeltjes weg te werken, dient men te investeren in een mechanische filtering. Daarmee wordt het zwemvijverwater door een trommelfilter gestuurd waar het fijnmazige zeven passeert waar stukken van 150 tot 60 micron weerhouden worden. Dat vormt al een goede voorfiltering. Vervolgens wordt het water verder getransporteerd naar een biologische filter die uit verschillende materialen kan bestaan, zoals filtermousses of -sponzen. Een andere doeltreffende oplossing is het zogenaamde bewegend bed. Dat bestaat uit een filterkamer die gevuld is met kunststof-bolletjes. Een toepassing die ook gebruikt wordt in waterzuiveringsinstallaties. Een luchtcompressor brengt de bolletjes in beweging en door de aldus ontstane adsorptie ontstaat er een sterk bacteriologische werking. De werking van dit systeem is vergelijkbaar met dat van een plantenfilter, maar dan in een gecontroleerde omgeving die niet dicht kan slibben. Men dient erop te letten om een zo groot mogelijke filteroppervlakte te creëren in een zo beperkt mogelijke ruimte.Bij de filteropstelling is het raadzaam om tevens een uv-filter te installeren om kiemvorming te vermijden. Bij een zwembad wordt kiemvorming vermeden door chloor aan het water toe te voegen. Maar omdat dit product uiteraard totaal ongewenst is in een zwemvijver, wordt het water door een uv-lamp gesteriliseerd.

Tekst: Wouter Peeters
Fotografie: Studio PSG, Shutterstock.com, Distri Pond