Veranderingen in het klimaat en toenemende weersextremen vormen een grote uitdaging voor de toekomst van Europa en de rest van de wereld. Waterschaarste zal ongetwijfeld een belangrijk aspect vormen binnen deze klimaatproblematiek. Welke invloed heeft dit op de zwembadsector en welke verantwoordelijkheden moeten we als professionals nemen? We gingen een interessant gesprek aan over dit thema met Joeri Dils, voorzitter van de Belgische Federatie van Zwembad- en Wellnessprofessionals en zaakvoerder van T&A.

De invloed van waterschaarste is de afgelopen jaren voelbaar geweest in de meeste Europese landen. Van droge zomers die in Spanje en Portugal voor verwoestijning zorgen, tot de zware overstromingen die Wallonië troffen in 2021. De hevige regenval kon niet in de bodem doordringen omdat die te droog was … Om het hoofd te bieden aan deze weersextremen heeft de Europese Commissie, onder leiding van voorzitter Ursula von der Leyen, eind 2019 de Europese Green Deal geïntroduceerd. Dit resulteerde onder andere in de nieuwe norm EN 17645 om de zwembadsector te verduurzamen. Een ander gevolg is dat er op tal van plekken in Europa (tijdelijke) restricties worden opgelegd op waterverbruik.

Bijvoorbeeld in Frankrijk zijn er vandaag al regio’s waarin er een verbod is op het (bij)vullen van zwembaden. In België blijft het tot nu toe bij aanbevelingen maar ook daar zou in de toekomst wel eens verandering in kunnen komen. Joeri Dils vertelt: “Hoe men met waterschaarste omgaat in Frankrijk en de rest van Europa mogen we in België zeker niet uit het oog verliezen. Naast een verbod op het bijvullen van zwembaden, zijn er in Frankrijk ook plaatsen waar men extra belastingen heft op overmatig waterverbruik, zoals in de buurt van Marseille. Dit werkt meestal met een vast forfait voor het gemiddelde verbruik van een eengezinswoning met vier personen. Alles wat daarboven zit, wordt extra belast. Wellicht wordt het bijvullen van zwembaden in België nog niet dadelijk verboden, maar het zou me niet verbazen dat er op termijn ook hier extra belastingen worden gehoffen op overmatig waterverbruik. Als deze situatie zich voordoet, kan dat voor een grote extra kost zorgen voor wie zijn zwembad moet vullen of vaak bijvult.”

Een permanent zwembad is de betere keuze
Om waterschaarste tegen te gaan kan een overheid twee kanten op. Ofwel het overmatig waterverbruik zwaarder belasten, ofwel het overmatig waterverbruik verbieden. En geen van beiden is goed nieuws voor de sector. Joeri Dils: “Wat we niet mogen vergeten is dat het waterverbruik van zwembaden in het algemeen zwaar overschat wordt. Eerst en vooral moeten we een onderscheid maken tussen zwembaden die permanent en niet-permanent zijn. Een niet-permanent zwembad, daarmee bedoel ik de typische opbouw of opblaasbare zwembaden, is de minst ecologische optie van de twee. Vaak heeft dit soort zwembaden geen goede waterbehandeling of filtratie. Hierdoor worden ze op een zomer tot wel drie keer opnieuw gevuld zodat het zwemwater van voldoende kwaliteit is. Op vijf jaar tijd spreek je dan al snel over 180 m³ aan waterverbruik.”

“In vergelijking daarmee valt het waterverbruik van een permanent zwembad goed mee. Waterbehandelingssystemen zijn tegenwoordig zo ontwikkeld dat het niet meer nodig is om het zwembadwater jaarlijks te verversen. Vroeger werd het zwemwater voornamelijk met chloortabletten gedesinfecteerd. Het grote nadeel hiervan is dat chloortabletten cyanuurzuur als bijproduct creëren. Dit is een stof die je niet gemakkelijk kan oplossen. De enige optie is om de concentratie van cyanuurzuur te verdunnen door een deel van het water te vervangen met vers leidingwater. Gelukkig is dit niet meer nodig wanneer je het zwembad gaat desinfecteren met moderne technieken zoals vloeibaar chloor, hydrolyse, zoutelektrolyse of actieve zuurstof.”

Waterverbruik verder inperken
Het waterverbruik van alle zwembaden in Europa wordt geschat op ergens tussen de 0,1% en 1% van het totale waterverbruik. Toch neemt dit niet weg dat wij als zwembadsector ons steentje moeten bijdragen om de waterschaarste in te perken. Joeri Dils: “De grootste waterverliespost van een zwembad is natuurlijk verdamping. Dit kan je gemakkelijk inperken door een afdekking te installeren en het zwembad te sluiten wanneer je niet zwemt. Dit geldt overigens ook voor overloopzwembaden. Een overloopzwembad is prachtig om naar te kijken maar het is belangrijk dat je het afdekt wanneer er niet wordt gezwommen, en zelfs de overloop stopzet. Door een zwembad af te dekken kan je tot 80% van de energieverliezen beperken, en energieverlies is rechtstreeks gekoppeld aan verdamping.”

Een andere grote waterverliespost is het terugspoelen van de zand- of glasfilter. Bij zwembaden die werken met zulke filters wordt er tijdens het zwemseizoen een keer per week tot een keer om de twee weken een backwash uitgevoerd. Joeri Dils: “Tijdens het uitvoeren van zo’n backwash verlies je al snel 2 à 3 kubieke meter aan water. Wie manueel terugspoelt, kan ervoor kiezen om dit te doen op momenten dat het waterniveau van het zwembad hoger staat zodat men niet hoeft bij te vullen. Als je een zwembad met een automatische backwash hebt, is deze oplossing niet van toepassing. Het terugspoelen loopt dan automatisch, zelfs als het al een tijdje niet geregend heeft.”

“Om het backwashen duurzamer te maken, kan je het verontreinigde terugspoelwater filteren, opvangen in een citerne en gebruiken om het zwembad weer bij te vullen. Een andere optie is dat je dit gereinigde water koppelt aan de woning zodat het gebruikt kan worden om bijvoorbeeld de toiletten door te spoelen. In het slechtste geval kan je het water teruggeven aan de natuur via bodeminfiltratie. Dat helpt om het grondwaterniveau in de tuin terug op peil te brengen. De overloop van een zwembad die het teveel aan regenwater opvangt, kan je eveneens op deze manier opvangen en gebruiken.”  

“Nog beter is het om te kijken naar alternatieven voor de zand- of glasfilter zoals de patroonfilter. Een patroonfilter werkt met filterkaarsen en hoef je dus niet terug te spoelen. Twee keer per jaar de filterkaars reinigen is meer dan voldoende, en daar ben je nog geen kubieke meter water aan kwijt. Door een zwembadinstallatie te bouwen met een patroonfilter, zal je dus meer dan 90% besparen op waterverbruik ten opzichte van een installatie met een filter die je moet terugspoelen. Dat kan tellen als besparing.”

Deze verbeteringen zijn eenvoudiger te verwezenlijken bij het plaatsen van een nieuw zwembad dan bij het renoveren van een bestaand zwembad. Joeri Dils: “Personen die hun tuin reeds hebben aangelegd, zijn begrijpelijk terughoudend wanneer je voorstelt om met een grote kraan een put in de grond te steken. Bij het renoveren van een zwembad is de overstap van een zand- of glasfilter naar een patroonfilter een veel beter idee. Het installeren van een patroonfilter is dan zelfs vrij eenvoudig omdat deze filter minder drukval heeft. In bestaande installaties zal de pomp dus zeker sterk genoeg zijn om het water door de patroonfilter te kunnen pompen. Veel moeilijker is het om andersom te werk te gaan. Als je al een installatie hebt met een patroonfilter, kun je niet zomaar overschakelen naar een zand- of glasfilter, omdat de pomp dan mogelijks niet goed gedimensioneerd is. Wie een patroonfilter installeert bij een nieuwbouw-zwembad, kan een veel lichtere installatie bouwen dan bij een glas- of zandfilter.”

Bedankt voor de toelichting m. Dils!